Kapçukay Bekleri-Kazanalp sülalesi:Şamhal soyundan Beklerden olan Kapçukay Beyleri-Kazanalipovlar saltanatlarını Terek bölgesinde şimdi var olmayan Gapçukay köyü hatta Bunyaks ve Kumtorkali bölgelerinin bir kısmını kapsayacak şekilde yönetim birimlerini oluşturmuşlardı.Targu Şamhallığından olan 3.Surhayın neslinden gelmektedirler-1641-1668.
Kelemet,Kel-Mamet-Murza veya Gulmuhammed -Bek in 3.Surhayın oğlu olduğu ünlü Rus-Kumuk tarihçileri tarafından ortaya konmaktadır.
Kapçukaydaki köy birliğinden alınan bilgilere göre 1886 da buradaki beylerin en ünlüsü Kurmay Yüzbaşı ve daha sonraları Tümgenaral olan ayrıca devletin gizli danışmanları arasında yer alan Aseldar Beydir.Onun kuzeni Abdurraşit Halit oğlu 1855-ve iki kızı,Haybulla-1874, akrabaları Ata oğulları bunlar hepsi Kazanalp Sülalesini oluşturmaktadırlar.
1-Kazakay Ataoğlu,Çocuğu yoktu yeğeni Salauddin Kelemetoğlu ile yaşadı.
2-Kelemet Ataoğlu-1820,Çocukları,Salauddin,-1864,Surajaddin-1876,Zaynuttin-1878,Camaluddin-1882.
Ünlü tarihçilere göre Çar ordusu subaylarından olan Kazanalp Kazi-Hanoğlu1857.
Patimat-Biyke Tarkovskaya yukarıda adı geçen Aseldar Beyin kızkardeşidir. Kocası ise Dağıstan Süvari Birliği Bölük Komutanı Cemaleddin Tarkovskiydi.
Ayrıca bu sülaleden olan 1914 yılında süvari birliği bülük komutanlarından Kazanalipov Surajeddin İrazihan ve Ordu komutanı Prens Mithat Kazanalipov1914 Kapçıkay Beklerini oluşturmaktaydılar.
Patimat -Biyke Tarkovskaya Kocasının ölümünden sonra ihtilal yıllarında şimdi tarım bakanlığı binası olarak kullanılan sarayda yaşıyordu.Bolşeviklerin yönetimi ellerine almarı esnasında Port-Petrovsk tan irana göçeden Hanedanlık sülalesinden Nuhbek Tarkovskinin uyarılarına karşılık Patimat Biyke Hazar Denizini göstererek
Bu dengizimni,Targu dağını göstererek bu tavumnu kimge goyup geteyim,neçik geteyim .Getmem Vollah öle busam munna öleyim şunna
ana topurakka gömüleyim diye cevap veriyordu.Nuhbek ise ona bolşevikler yönetimi ele aldılar senin ne dağın nede denizin kalacak diyerek iknaya çalıştı ama o Dağıstanı asla terk etmedi.
OH MUHTEŞEM KRALİÇE, MUHTEŞEM KADIN VATANININ TOPRAĞI SANA KUŞ TÜYÜ GİBİ YATAK OLSUN.
KISACA KAZANALP AİLESİ:
1-Surhayoğlu Kelemet
2-Kelemetoğlu Kazihan
3-Kazihanoğlu Ata Kazanalp
4-Ata Kazanalpoğlu Aseldar Bek
PRENS KAZANALPLERİN SOY KÜTÜĞÜ
Sultan-Mut
Kazanalp
Çopan Han
Adil-Gerey Kazanalp
Temir-Bulat Kan-Bulat
Ali-Sultan
Mutsal-han Salim-Han İrazi-Han
Ali-Sultan
Mecit-Sultan
PRENS ALIPKAÇLAR
Şamhal soyunun Bekleri arasında yer alan Alıpkaç Prensleri saltanatlarını Agaç avul ve birkaç bölgede sürdüren birimlerdi.Eldar Şamhalın 1623-1635, oğlu olan Alıp-Kaç veya Alapkaşa ilk kez kendilerini Kumuk-Rus tarihçilerine göre 1633 yılında gösterdiler buda
Alıp-Kaçın Terki şehrindeki Rus asilzadelerinin yanına emanet olarak verilmesiydi.O dönemlerde emanet verme işlemi bu kişilerin saraylarda eğitimi anlamına geliyordu.Alıp-Kaçın oğlu olan Mogamed Bek ayrıca Bammat Bek ve Alıpkaçiev Mametbek olarakta bilinirdi.
Kendisi Şamhal Adil-Gerey Tarkovskinin 1.Petroya 1719-1722 yılları arasında Konsolos olarak gönderdiği kişidir.
XIX.y.yılda Ünlü Mogametin oğlu Alıpkaç iki çocuk babasıydı .Bu çocuklar şunlardı.
Aleskender-Bek ve Kahsuri Bektir-1820 doğumlu.
Aleskender -Bek Aşağı Cungutay Köyünün yönetim birimi olan Mehtuli Hanı Albay Taymazhanoğlu Şihşa-Bekin (1820 doğumlu) kızı Batuv Hanımla evliydi ve onların iki çocukları oldu.Taymazhan-Bek1849,Ali-Bek -Haci 1852 doğumlu.
Aleskander`in oğlu Taymazhan Bek Targu ve Gelli Prensesleriyle evliydi.Birincisinden Danıyal-Bek 1857 de doğdu ve 1880 de Dağıstandaki 82.ci süvari alayının komutanıydı ve Aşağı kazaniş köyünde yaşadı. Diğer oğlu Şavluh ise 1858 de doğdu ve 1880 de Türkmenistanda Ahal-Tekinskom alayında görevliydi.Daha sonraları Agaç avul köyünde yaşadı ve Hamza 1861 doğumlu.
İkinci eşinden ,Atajuka 1872 , İbnu-Abaka veya İbnu-Abbas 1874 doğumluydu.
Aleskender-Bek in ikinci oğlu Ali-Bek Haci ise Aşağı Cüngutayde yaşadı ve 1910 yılında orada öldü.1886 daki dökumanlara göre 1826 doğumlu olan Kashuri-Bek Alıpkaçın da Taymazhan (1851) isimli bir oğlu bulunuyor .Torunları,İzmuddin (1882)Çokli köyünde yaşadı ayrıca üç tanede kızı vardı.Cungateydeki dökumanlara göre Taymazhan Alıpkaçev (1868) kardeşi Ali-Bek(1872).Alibek Alıpkaçiev Atlıboyun köyünde yaşadı (1916-1917) eşi Pahu Hanım(1873),çocukları Jabira,Patali,Kamila,Ajav ve Habibat.Daha sonraki bilgilere göre Taymaz han Alıpkaçev Dağıstan parlementosunda 1914-1917 yılları arasında milletvekili olarak bulunuyor onun oğlu Şıhabudin 1928 yılında Sibiryaya sürüldü.
KISACA ALIPKAÇ SÜLALESİ,
1-Eldar Şamhal Tarkovskiy
2-Eldarın oğlu Alıpkaç
3-Alıpkaçın oğlu Mogamet Bek
4-onun oğlu Alıpkaç
5-Alıp kaçın oğulları:Aleskender-Bek ve Kahsuri-Bek
6-Aleskenderin oğulları,Taymazhan-Bek ve Ali-Bek
7-Taymazhanın Targulu Prensesten oğulları ,Danıyal-Bek ve Şavluh-Hamzat.
8-Taymazhanın Gelli Prensesten Çocukları,Atajuk ve İbni-Abak.
9-Kashuri-Bekin Çocukları:Taymazhan
10- Taymazhanın oğlu İzumuddin.
Bu ailenin bir kısmı Osmanlı Topraklarını göçmüş Sivas-Yıdızeline bağlı Yavu nahiyesinde Alıpkaç lakabıyla yaşamaktadırlar.
TARGU ŞAMHALLARININ SOY SECERESİ:
Çopan Şavhal yada Çopalaov Targu Şamhallarının birincisidir.Usuminin oğulları Umal-Muhammed,Buday I ve Biybolat-Şavhal.Çopan Şavhal bu çizgideki gidişata göre Biybolatın oğludur.Biybolatın Çopandan başka :Tunc-Alav Melukiddin,Asgar-Soltan(Çerkes-Soltan) ve I.Sevefi Şahı olan Şah İsmailin oğlu Şaha Tahmaspa I ile evli olan bir kızı vardı.
1758 yılındaki secereye göre Çopan şavhalın üç oğlu var idi bunlar:
Surkay,Eldar ve Soltan-Mamut idiler.Diğer adlarıyla bunlar Mogamed, Keray ve Eldar Kaytak Usumisi Soltan Ahmedin kızından olan Çocuklardır.
Sultan-Mut,Mutsal ve Ahmat-Han ise Anzavur ailesinden Çerkes özdenlerinden olan Uzun Çerkesin kızı prensesten doğan (kabartay)çocuklarıdır.Ayrıca Eldar ve Gerey kardeşlerin birde kız kardeşleri vardı ve I.Şah Abbas ile evliydi.Diğer yandan Kumuk Prensleri hakkındaki dokumanlarda Sultan-Mut un Andiy,Murtaza ali yada Çopanın oğlu olduğu konuları işleniyor .Ünlü Kumuk Alimi Şeyh-Ali ye göre ise o Andinin oğludur.Rus dökümanlarına göre Eldar ve Gerey kardeşler Surhayevımi olarak adlandırılıyor ve bunların Surhayın oğulları olduğu savunuluyor.Tarihçilere göre Biybagomat kardeşi Eldardan sonra Krım Şavhal yani Şavhal yardımcısı olmak istiyordu.Bazı dökumanlarda Sultan-Mut Tarkovskiy yöneticilerinden Eldar ve Gereyin dedesiydi.
Bir dökumana göre ise Sultan-Mut ,Surhay ve Andınin kardeşiydi.Fakat
1758 deki dökümanda Sultan-Mut ve Surhay Çopan ŞAVHALIN OĞULLARIDIRLAR VE BÖYLE KABUL EDİLDİ.
1-ÇOPAN-ŞAVHAL Kaytak Prensesinden Andi,Surhay,Alhas isminde üç çocuğa sahip oldu.Kabartay Prensesten ise Sultan-Mut(Sultan-Mahmut) ,Ahmathan,Mutsal isimli erkek çocuklarla ,kızlara sahip oldu.
2-SURHAY II.Çopan Şavhalın oğludur .İlk evliliğinden Gerey Şavhal,Eldar Şavhal,Biy-Bagomata,Umalata(Umalh-Prens),Albörü(1615 te öldürüldü),Ahlov ve Kızları.Bu kızlardan biri Şah Abbasın Hanımıydı.
Diğer bir kızı Krım Çarı Murat Gerey ile evliydi.
3-GEREY-HAN, Surhay II.oğludur.Babasının ölümünden sonra Şavhal oldu.Çocukları:Çopan,Mogamed-Han,Sultan-Mahmut,Surhay ve Kazikumuk beyi Çapolovun oğlu Ali-Bek ile evli olan kızı.
4-ANDİY -ŞAVHAL:Çopan Şavhalın oğludur.Biybammat ve Ali-Sultan isminde iki oğlu oldu.
5-ELDAR ŞAVHAL:Çerkes-Bekoviç prensten olan Prenses ile evliydi.Alhas(Sefi Kuli Han),Amirhan(Amirhankent-Kahulay)Albörü(alburikent)Hasay,Gerey,Alıpkaç(Alıpkaç soydan-Agaç avul)İmam-Murza ve Biy-Bammat.
6-SURHAY ŞAVHAL III.Çocukları ,Kelmamet(Nogay Prensesten doğan)
Gerey, Hasbulat(1650 yılında Astrahanadaki Çerkas Prense konsolos olarak gönderildi.)Hasay,Alibek,Sultan-Mamut ve Eldar.
7-BUDAY II. 2. ci Surhayın oğlu olan Biy Bammatın oğludur.Adil-Gerey (Şavhal),Atajuka ve Alhas isimli üç çocuğu oldu.
8-MURTAZALİ I.ŞAVHAL.3.cü Sürhayın oğludur.Çocukları,Mehti(krım şavhal),Eldar,Buday(emanat olarak verildi),Surhay-Şavhal ve Sultan-Murad.
9-ADİL-GEREY ŞAMHAL,Yaksaylı Sultan Mahmudun kızı ile evliydi.
Çocukları,Hamza-Bek(I.Petronun Sant Peterburgdaki sarayına emanet olarak verildi daha sonraki akibeti hakkında herhangi bir bilgiye ulaşılamadı)Hasbulat-Şavhal,Saadat Gerey (Krım Hanlarının sarayına konsolos olarak gönderildi).Kambulat( Buglen köyü yöneticisi.)Buday ve
Murtazaali Şavhalın oğlu Mehtiyle evli olan kızı Ullu-Misey.
10-HASBULAT ŞAVHAL, Adil-Gerey Şavhalın oğludur.Çocuğu yoktu.
11-BAMMAT I (Tişsiz) Adil Gereyin oğlu olan Saadat Gereyin oğludur.
Hasbulat isimli bir oğlu Çolak Surhayın oğlu Mogamed Han ile evli bir kızı vatdı.
12-MEHTİ I.(Şirdançi).Murtazaalinin oğludur.Murtazali ve Bammat isimli iki çocuk babasıydı.
13-MURTAZALİ ŞAVHAL, I.Mehtinin oğludur.Çocukları,Adil-Gerey (Rusyada kaldı),Hamza-Bek (babasının ölümünden sonra annesiyle beraber Rus idaresindeki Kızlar şehrine yerleşti ve orada yaşadı).
14-BAMMAT ŞAVHAL,çocukları,Mehti-Bek(1764),Şah-Baz(1769),Kaziy(1790)ve kızı Giççi-Bike(Derbent Hanedanı Fatali Hanın oğlu Ahmed Han ile evliydi.)
15-MEHTİ ŞAVHAL,II.Bammatın oğludur.Birkaç evliliği oldu.Çocukları,
Han(1786) ve Süleyman Paşa (Derbent Hanedanı Fatali Hanın kızı Feri
ci Hanımdan doğan çocukları idiler.)
Zubair(1811),Abu-Müslim,Dalhat,Şahvali(Mehtuli hanedanı Hasan Hanın kızı prensesten doğan çocukları idiler.)Kızı Haybat Hanım (Avar Hanı ile evliydi.)Diğer kızı Nuh-Bike(Mehtulinski Ahmad-Han ile evliydi.)
Mehti Şavhalın yasal olmayan evliliklerinden olan çocuklarıda vardı.Bu tür çocuklara çanka denirdi bunlar hiç bir zaman Şavhal olamazlardı bu çocuklarıda Buday-Bek(Şavhal Yangı Yurt köyünden),Kagerman -Bek,Kasum-Bek(Kayahulay köyünden) ve Ahmat Han.
16-SÜLEYMAN PAŞA ŞAVHAL,II.Mehtinin oğludur.General Armalavun hasihatları sonucu Kumukların Genel Valisi Yaksaylı Tümgeneral Musa Hasaevin kızı Papu-Bike hanım ile evlendi çocukları olmadı.Dökumanlara göre Targuda yasal olmayan evliliğinden Zaal-Bek isimli bir oğlu vardı.
17-PRENS ABU-MÜSLİM ŞAVHAL,II.Mehtinin oğludur.Çocukları,
Şamsuddin(Avarlı Prenses Saltanat-Bike den)Han(Köstekli Prensesten)
ve Dalhat(çanka)Kızları ,Rayhanat-Bike(Mehtulili İbrahim Han ile evliydi.)
Ummurahil,Raşidat,Ummu-Haybat ve Biyçe.
18-PRENS ŞAMSUDDİN-HAN ŞAVHAL,çocukları,Mehti-Han(1882 de öldü)ve kızı Sultanetta( ayrıca diğer ismi Ekaterina Nikolaevna idi.)
Bir diğer kızı Cahbat -Bike kapçukaylı Aseldar -Bek ile evliydi ihtilal sonrası 1920 de Türkiyeye göçtüler Biga- Doğancı köyünde yaşadılar Mezarı Aziziye-Tepeköy mezarlığındadır.
TARGU ŞAMHALLARININ ÇEŞİTLİ KOLLARI VARDI VE BUNLAR :
TARKOVSKİLER,BUYNAKSKİLER,ŞAMHALLAR,MEHTİ-ŞAMHALLAR,
BEK-MURZAEVLER OLARAK ADLANDIRILDILAR.
TARGU BEKLERİ:
Bunların arasında yine ilk sırayı alanlar Tarkovskiy Bekleridir.Secereye
göre Beklerin başlangıcı Mehti Şavhalın oğlu Şahvali ile olmuştur.
1-Dalhat Bek- Abu-Müslim Hanın büyük oğludur.Yasal olmayan evliliğinden doğdu ve erken yaşta öldü.İki çocuğu oldu.Camaledin Bek ve
Raziya hanım.
2-Cemaleddin Tarkovskiy,(1849-1905).Dalhatın oğludur ve Abu müslim Hanın Torunudur.1869 da Çarlık Rusyanın atlı süvari bölüğünde görevine başladı.Dağıstan bölgesi polis komutanı olarak görevine devam etti Kazanalp soyundan Patimat Bike ile evliydi çocukları olmadı.
Dağıstandaki Feodal Beylerin en güçlülerinden biriydi.
3-Haydar Bek Muhittinoğlu Eldarov(1816). İrazinin oğlu ve Kazi-Hanın torunudur.1886 daki dökumanlarda üç kız çocuğu olduğu yönündedir.
4-Baydar -Biy, Murtazali oğlu(alburkent).Oğlu Taymuraz Biy(1843).
Taymurazın oğlu İzumutdin Taymuroğlu Stravpol Gimnastik okulunu bitirdi (1899-1901).
5-Zaal-Bek Süleyman Paşa Şavhal oğlu ,Polis Yüzbaşısıydı.Mehtuli Hanı Taymaz Hanın Çanka oğlu olan Şihşanın Kızıyla evliydi.Çocukları
Nurittin(1861),Adil-Sultan(1863),Şihşa-Bek(1865).Kızları,Hümpelker(1864),Ajay(1856),Şuaynat(1859),Nuriya(1861),Marziyat(1867)
Zaal-Bekin oğlu Nurettin 1916-1917 yıllarında Stanislava ordu karargahında 2.Kolordu Süvari alayı komutanıydı ve Şamsuddin Hanın kızı Cahbat Hanımla evli idi.Cahbat Hanımla daha sonraları boşandılar ve Cahbat Hanım Aseldar bey ile Evlendi ve ihtilal sonrası Türkiyede yaşadı. Nureddin 1882 de Temirhan Şuradaki Atlı Süvari okulunu bitirmişti.
Adil-Sultan Tarkovskiy Temirhan Şurada normal eğitimini gördü daha sonraları Askeri okula devam etti.Askeriyenin kayıt ,sicil bölümünde çalıştı.Taymazhan Alıpkaçievin Batu isimli kızı(1880-1961) ile evliydi.
1891. yılında Dağıstan askeri savcılığında tercüman olarak çalıştı.
Biyakay Adil-Sultan ve Batu Hanımın oğludur.1938 de öldü.Taşkentte
Ortaasya Üniversitesini bitirdi.Dil üzerine bilim adamı oldu.Onun oğlu
1926 doğumlu Rostislav Beakaeviç Tarkovskiy ünlü bir bilim adamı olarak Lenin Ünüversitesinde çalıştı ,onun kızıda Lana Tarkovskaya Rusyada gemotoloji ve tarnsfizyoloji alanında bioloji bilim adamı olarak çalışmalarına devam etmektedir.
6-Bahti-Gerey Bek Mirzaoğlu,Altın madalya sahibi süvari birliği yüzbaşısıydı.İlk eşi Sultan-Yangı Yurttan Şahbaz kızı Hacer Hanımdı.
Arslan-Bek(1841) ve Zaal-Bek(1842) isimli iki çocuğu oldu.
İkinci Eşinden,Mirza(1857) isimli oğlu,Nurcahan(1854),Zazay-Bike(1857)
Nuriya Hanum(1859),ullu-Şuaynat(1865) isimli kızları oldu.
7-Kagerman-Bek, Mehti Şavhal Soyundandır.Yangı Boynak köyü amiriydi.
1855 yılında süvari kıdemli yüzbaşıydı.Macalisli Camav kızı Hanum-İzdek
ile evliydi.Abbas(1861),İbrahim(1863),Osman(1865)isimli oğulları ve
Hanza(1860),Patimat(1868) isimli kızları vardı.
Kagerman-Bek oğlu Osmanın Murad ve Muzaffar isminde iki oğlu oldu.Osman-Bek Tarkovski 1920 de Ullu Boynakta öldü.Osmanın oğlu Murad Botlikte yaşadı ve orada Patme Magdiyeva ile evlendi ,Osman,Sahibat,Zahra isimli çocukları oldu ve 1989 93 yaşında
vefat etti.Muzaffar-Bek Alman asıllı Valentina Fedarovne Reynfeld ile evliydi.Onların oğluda Muzafferbek(1926-1999) Kazakistanda yaşadı.
Çocukları yoktu.
8-Buday-Bek,Mehti Şamhal soyundandır.1821 yılında doğdu.Şavhal-Yangı Yurt Amiriydi ve çarlık ordusunda yüzbaşı idi.Mogamet-Haci(1841)
Abdu-Latip(1861) isimli iki oğlu ve iç kızı vardı.
9-Çanka -Haydar-Bek ,Abu-Müslim Hanın en büyük abisiydi.Erpeli köyünde öldürüldü.
10-Alay Ahmad-Han oğlu(Atlı boyun küyünden Ahmad-Han Tarkovskinin oğluydu).
11-Taymazhan, Abumüslim Hanın yasal olmayan evliliğinden olan oğludur ve çankadır(1853).Paravul köyü amiriydi.
12-Çanka ,Mirza Hacı(1877) Tata Betavulski nin oğluydu.Albörü isminde bir oğlu vardı.
13-Çankalar Hidirlez-Bek ve Abdulmecid 1901ve 1905 teki dokuman-
larda görünüyorlar.
14-Kapir-Gumuk Köyünün çankaları 1886 daki aile dökumanlarında yer aldılar.
a- Biygişi-Haci Kazakoğlu(1816) üç kızı vardı.
b-Gebek -Çopanoğlu(1830)Çocukları,Ahmad-Han(1861),Temir-Han(1862),Agalar-Han(1866) ve Arslan-Han(1872).
c-Çopan-Çopanoğlu(1834) Çucukları:Bulat(1869),İrazihan(1871) ve üç kızı.
d-Bahtiyar-Hacı Ahmad-Hanov(1830),Çocukları,Mogamed(1876),Abakar
(1880)ve Zaynalabidin(1882).
EK BİLGİLER: Targu Beklerini üçe ayırmak gerekli
1-Mehti Şavhal soyundan gelenler(yukarıda açıklanmıştır)
2-Kasum-Bek soyundan gelenler
3-İsmail-Bek ve onun soyundan gelenler fakat bu üç soyda bir ağacın dalları gibidirler hepsi yeğenler,kuzenlerdirler.
Mehti Şavhalın oğlu olan Şahvalinin iki oğlu vardı Zubair Bek 1891 de öldü ve Ukail Bek 1917 de öldü.Tarkovskilerin bir soyuda Ullu Boynak
köyünde yaşıyordu.Zubair Bek in çocukları Şahvali 1916 yılında Tifliste Alay Komutanı idi.Umalat Bek,1914 te Temirhan Şurada yaşıyordu.
Sultan-Aziz Bek 1916 yılında Dağıstan bölgesi Askeri yönetim Biriminde sivil memur idi.
Ukail Bek Tarkovskiy Haydar Bek,Süleyman Paşa ve Cemaleddin isimli üç çocuk babasıydı.Haydar Bek in iki oğlu vardı Fatali(çar ordusu subaylarındandı 1917 ihtilalinden sonra Prens Nuhbek Tarkovski ile beraber ülke dışına çıktılar) ve Burhan japan savaşında öldü.Ayrıca İga-
Hanum isimli bir kızı vardı.Süleyman paşa Dodu isimli bir oğul Suat Hanım isimli bir kız(1987-1997 yılları arasında Dağıstan başkanlığı
görevini yürüten Mirzabekov Abdurrezzak ın annesidir)çocuk babasıydı.
Camaleddin ise Sabir isimli bir oğul ve Devlet-Kız isimli iki çocuk babasıydı.Devlet -Kız Targulu İdris -Bek ile evliydi.
Targu Şamhallarının safkan Bekleri ise Mogamed-Bek Yahya-Haci-Bek oğlu Eldarovlara aittir (1861).Mogamad Bek in çocukları,Yahay-Bek
(1885).Nasruddin-Bek ve İki kızı.Kızlarından Aymesey-Biyke Kaytak-Tabseran bölgesi yöneticisi Yüzbaşı Umalat-Bek Mirza ile evliydi.1902
yılında kocası ile beraber Macalis köyünde yaşadı.Diğer kızı Bikajiy idi.
Targu Şamhallarının diğer bir safkan Beklerinden olan Çapalov -Bek
İmam Mirza oğlu(1830) iki hanımı vardı.İmare-Hanum Salimgerey kızı
Endrey den idi.Diğeri ise Aybala Sultan -Murad kızı Gelli Köyünden idi.
İkinci eşinden İmam-Mirza-Bek isimli oğlu(1859),Ummu-Raziyat(1858),
Zumrud(1862),isimli kızları oldu.Targuda 1886 da yazılmış bilgilere göre
Bammat-Bek Çağaroğlu Mehti Şavhalov(1817) oğlu Telekay(1850) ve
torunu Parhat (1883) ile beraber yaşadılar.
Targu köyü Beklerinden İsmail -Bek Cevanşirov (1840) görevine 1860-1861 yıllarında Polis teşkiletı içinde başladı daha sonra 28-Temmuz-1865 te Rusya ordusu süvari alayı komutanlığına atandı.
1874 de Karabudahkent bölgesi yöneticisiydi.
Targu Hanedanlığı Mehti Şavhal soyundan gelen Kayahulay-Torkali
Bekleri, 19y.yılın sonlarında bu soydan en ünlüsü İsmail-Bek ve çocukla-
rıdır.İsmail-Bek(1846) Mehti Şavhalın oğlu olan Kasum-Bek in oğludur.
İsmail-Bek Muhafız Birliği komutanı Dalhat Bek in kızıyla evliydi.Dalhat-Bek Abu-Müslim Han Şavhalın En büyük oğlu idi.
İsmail-Bek ve Razi-Hanımın 1886 daki yazılı bilgilere göre:Kasum-Bek
(1872),Abdul-Mecit-Bek(1875),Albörü-Bek(1879),Haydar-Bek(1885)ve
kızları Batu-Hanum(Zaal -Bek in oğlu Adil-Sultan-Tarkovski ile evliydi.
Şerpiv-Hanım ise Prens Nuhbek Tarkovskinin ilk eşiydi.
BUYNAKSKİ BEKLERİ:
Targu Şamhallığının diğer yönetici Bek sülalesi Buynakskilerdir.Bunlar
Ullu Boynak köyünde doğdukları için bu adla anılırlar.Buradaki Beklerin başlangıç konumu Bestijov Marlinskinin ikinci kitabında belirtildiği üzere
Umalat -Bek iledir.Umalat-Bek Bammat Şavhalın oğlu olan Şahbaz-Bek
in oğludur.Şahbaz-Bek kardeşi Mehti Şavhalın yanında Ullu Boynak kö-
yünde Krım Şavhal idi.(Krım Şavhal Şamhal Yardımcısı demektir.Şavhal
olmadığı zamanlar onun yerine görevi devralır ve Şamhalın ölümü halinde yerine geçmesi gereken en rutbeli kişidir).
Dağıstanın tanınmış devrimcilerinden Dağıstan Kominist Partisi Başkanı Ullubiy Buynakski bu soydandır.Babası Danıyal-Bek Sultan Bek oğlu Buynakski (1850-1889) Dağıstan atlı süvari ordusu askerlerindendi.
Sultan-Bek hakkında ise hiç bir bilgi arz eden döküman bulunamadı.
Daniyal -Bek Aydemir kızı Pahu Hanımla evli idi.Bu evlilikten Muharram-Bek(1873),Mogamed-Bek(1885),Ullubiy-Bek(1889)isimli oğulları,
Ummu-Hanım(1870),Cehan-Hanım(1872) isimli kızları olmuştur.
Eğer bu sülale sıraya konulursa:
1-Bammat Şavhal
2-Onun oğlu Şahbaz(krım şavhal)
3-Onun oğlu Umalat -Bek
4-Onun oğlu Sultan-Bek
5-Onun oğlu Danıyal Bek ve soyu.
GİLLİNSKİE BEKİ-KUMUK GİLLİ BEKLERİ:
Gilli köyünde 10 ev Bek vardı. Bunlardan 9 u Şamhallardan bir diğeride Karaçi Beklerden idi.Genel Bilgilere göre bu 9 bek Surhay Şamhalın(XVI) oğlu Girey-Bek Tarkovski(XVII.y.yılın başlarında) soyun-
dan olanlardı. Şamhal birimlerinin buradaki seceresi şu şekildedir.
1-Sultan-Murat-Bekoğlu Gillili Ortakay-Bek:Bölge Polis Amiri idi.
Ortakay-Bek in dört eşi vardı.Gelli Köyünden ilk eşi olan Gunay-Bikeden,
Sultan-Mut(1865).Şeker Alıpkaç Kızından ,Camal-Bek(1858),Nazir-Bek
(1860) .Kızları:Pirey İmam-Ali-Haci-Kızından Sayat-Hanım(1854),
Aydemir-Kızı Ullucehandan Humar-Hanım(1863)
2-Prens Kaplan-Bek Gellinski,Şamhallığın Polis amiri(1856) idi.
Çocukları:Şah-Abbas(1846),Girey-Bek(1847).Eğitimini Prens Borontsov-
Daşkovun insiyatifiyle açılmış olan müslüman okulunda tamamladı.
3-Prens Mutazali-Bek Gillinski,Yönetim birimlerinin savaş amirliğinde Dağıstan bölgesi sorumlusu olarak çalıştı(1914-1916) ve Dağıstan koşu
-Yarış birliği üyesiydi.
4-Danıyal Mahmudagayeviç(şanavaz)Gellinski(1905-1958).Çanka idi.
1931 de Komminist Eğitimleri Akademisini bitirdi .Ekonomi bilimadamı ünvanını kazandı.1936-37 yıllarında Dağıstan Parlementosunda millet vekili olarak görev aldı.Daha sonraki yıllarda Moskavada Mekanik-Makine üretim Fakültesinde öğretim görevlisi olarak çalıştı.Dağıstan bölgesi
Parti okulunda eğitim verdi.2.Dünya savaşına katıldı ve en yüksek onur madalyalarıyla şereflendirildi.1948-1950 yıllarında Rostov Askeri okul-
unda politika ve ekonomi dersleri verdi(1951-1958).Dağıstan Başkanı
Şıhsaidov ile evli bir kızı vardır.
TORKALİ-BEKLERİ:
Şamhal soyundan gelen Surhay II.oğlu Mogamed-Bek(Mamet-Han
Tarkalovski) bu bölgede saltanatını devam ettirdi. Onun neslinden olan
Kumturkali ve Üst-Kazaniş yöneticisi (1732) Murza Umalatov bu bölgede
egemen kişiydi.1735 yılında burada yönetici olan Adil-Gerey Şavhalın torunu Amal-Mogamet(Umalat) idi .Kendisine Adil-Gerey tarafından
Harkas,Üst-Gazaniş,Turkali köyü ve bu düzlükteki bütün topraklar Temir-
Kuyu ve Üy-Salgan-Töbe ye kadar ayrıca Haydak,Sarhay,Çikanak bölgeleri dağlara kadar olan kısım hediye edildi.
XIX.y.yılda ve XX.y.yılın başlarında ünlü Kumturkali Bekleri,Hasbulat-Haci ve Abdul-Macid-Bek (1894 te öldü) ve onun oğlu Umalat-Bek Mirzaev Üst-Gazaniş köyünün yöneticileri idiler.
Ünlü Hasbulat-Bek 1838 de doğdu.1858 de Şamhallık içindeki polis birliğinde görev aldı(1857).1859 daki mücadelede Dağlıların elinden aldığı Gunib başarısı dolayısıyla çeşitli madalyalarla şereflendirildi.
I.ci Dağıstan atlı birliğini oluşturdu.Kumturkali bölgesindeki başarıları nedeniyle altın madalya ile taltif edildi.Çeşitli askeri kurumlara atanarak ordu içindeki kademesini yükseltti.1880 yılında Dağıstan bölgesi Gazi-Kumuk Naibi Aştikulinskinin görevini devraldı.Hasbulat-Bek Kumturkalinin en zenginlerinden biriydi.1900 yılında 7 bölge hakimi ve
2000 koyun sahibiydi.O Nutsal-Hanın kızı Şamay Biyke ile evliydi.Umrazi-
yat(1871)isimli bir kız çocuk babasıydı ve bundan başka Mogamed-Bek
Tarkovskinin ve kızkardeşi İssisuvun ölümleri üzerine onların kızları,
Aymesey ve Biyke-Ajiy i evlatlık olarak aldı.1900 yılında Mekkeye giderek Haci ünvanını aldı ve Hasbulat-Haci ismiyle anıldı.Üst-Gazaniş köyünde
vefat etti ve oradaki mezarlığa gömüldü.
Yüzbaşı Umalat-Bek Mirzaev Abdul-Mecit Bek in oğluydu.Targulu Eldarovlar soyundan Aymesey-Bike ile evliydi.Hasbulat -Bekin İnisiyatifi
üzerine 1900 da Umalat-Bek Kaytak-Tabseran bölgesinin Urkarah kısımının yöneticiliğini eline aldı ve ailesiyle Macalis köyünde yaşadı.
Umalat-Bek Hasbulat-Bek gibi bir devlet adamı değildi Dağıstanda 1905 yılı itibarıyla müslüman birliğini oluşturmaya çalışan bir kişiydi.
1914 yılında Bölgeler arasında bu birliği büyük ölçüde sağladı.
Umalat-Bek 1917 yılından sonra Bolşevik İhtilalinin başarısından sonra
ailesiyle beraber Türkiyeye göç etti ve burada yaşadı.
KAYTAKTA TARKOVSKİLERİN ŞURA -GEBEK NESİLLERİ:
Targu Şamhallarının nesilleri Kaytaktaki Şura-Gebek 'e kadar uzanır.
XX.y. yılın başlarında yazılmış bilgilere göre bu Şura-Gebek Targulu Mogamed Şavhalın yeğeniydi.Onun anneside Mehtuli Hanının soyundan
geliyordu.Kendiside Kaytak Amirlerinden Ali-Bek Usuminin torunuyla evliydi.Bu evlilikten Şah-Navaz ve Rüstam isimli iki oğlu vardı.Diğer eşi
Şavhal amirliğinden Özdenlerden idi ve bir oğlu da o eşinden vardı fakat isim olarak bilinemiyor.Bu çocuk Şah-Navaz tarafından öldürülünce
ikinci eşi tarafından kan davasından çekinen Şura-Gebek çucuklarını da alarak Derbent teki Fatali Han'a sığındı,daha sonraları Kaytak Usumili-
ğinin emrine girdi.Diğer bazı dökumanlara göre ise o Fet-Ali-Hanın(1760-1767) Kızlardaki kumandanlara ve Kumuk Prenslerine haber ul-
aştıran habercisiydi.
XX.y.yılın başlarında Şura-Gebek'in iki ünlü kardeşleri Halil ve Nutsaldı.Bunların Çocukları Kahraman-Bek'in Gedikli Subaylarıydı.
Bunlar aileleriyle Yangıkent ve Han -Mahmet-Kala isimli geniş araziler içinde bulunan saraylarda yaşarlardı.Bu saraylar ve araziler Kahraman-Bek ve Camav-Bek'e aitti.Şura-Gebek'in bütün sülalesi başlangıç olarak
12 erkek ve ailelerinden oluşuyordu.Bunlar çeşitli köylerde yaşıyorlardı.
Ailelerden biri Kuzey Tabesaerandaki Yersi köyündeydi.
BEKLER:
1- HAMZA-BEK nesli(Hamza oğulları) Telekay-Bek Hamza oğlu(1829)
Hamza-Bek'in torunu Sultan-Mut(1883)-Hüseyin-Bek Hamza oğlu ve onun oğlu Adil-Gerey(1857) ve kızı.Hamza-Bek'in ismi belirlenemeyen
bir kızı da bulunmaktaydı.
2-SULTAN-AHMAT nesli(Sultan Ahmat oğulları).Amir-Hamza Sultan
Ahmat oğlu (1826) ve çocukları,Sultan-Ahmad(1850),Abdul-Hamid(1857)
Abakar-Amir(1862),Mahmud-Amir(1865) ve iki kızı.
Sultan Ahmad'in Paşa isimli (1852) bir oğlu daha vardı.
Abdul-Hamid ; Abdurraşit(1879) ve Abdulmacit (1884) isimli iki oğul ve
bir kız çocuk babasıydı.
Abakar-Amir;Nutsal (1879) isimli bir erkek çocuk ve ayrıca bir kız çocuk
babasıydı.
Mahmud-Amir; Sadece bir kız çocuk babasıydı.
3-ABDULLA-BEK nesli(Abdulla Bek oğulları);
Buday-Bek Abdulla Bek oğlu(1831) ve oğlu Danıyal-Bek(1879) ve kızı.
Mama Abdulla Bek oğlu (1852) ve Çocukları,Abdul-Macid(1876),
Zaynal(1877),Abdulkahir(1883) ve kızı.
Mogamed Abdulla Bek oğlu(1856) Çocukları,Abdulla-Bek(1871) ve
iki kızı.
Kiyas-Bek Abdulla Bek oğlu(1861) Çocukları,Alibek(1878) ve Kadırbek-Aga(1885).
4-MOGAMED nesli(Mogamed oğulları) İbak Mogamed oğlu(1857) ve onun oğlu Mogamed(1883) ve iki kızı.
5-ELDAR-BEK nesli(Eldar oğulları): Minatulla-Bek Eldar Bek oğlu(1822)
onun çocukları Çopolay(1866),Eldar(1878) ve üç kızı.
ÇANKALAR:
1-MUTAY-BEK nesli(Mutay bek oğulları):Elmurza-Haci Mutay-Bek oğlu
(1873) ve onun oğulları:Yusup(1866),Kazanap(1882)ve bir kızı.
Temirhan Mutay Bek oğlu ve Çocukları:Şabaz(1876),Yusup-Hacı(1885) ve bir kızı.Mirza-Han Mutay Bek oğlu(1866),Nazir-Han Mutay Bek oğlu(1869),Abdul-Gapar Mutay-Bek oğlu(1876).
2-NUTSAL nesli(Nutsal oğulları) Andi-Bek Nutsal oğlu(1812)ve çocukları
Bahti-Gerey(1846),Danay(1854),Asadulla(1861)Mogamed(1871),Raşit-
Han(1872) ve Bir kızı.Bahti-Gerey Andi Bek oğlu 'un çocukları,Aga-Bek
(1870),AbdulKadir(1882),Aleskender(1885) ve bir kızı.Canau Andi-Bek oğlu iki kızı vardı.
3-ALHAS nesli(Alhas oğulları):Mama Alhas oğlu(1836)çocukları:Ahmat
(1861),Aydemir(1876),Mehti(1879) ve bir kızı.
4-USTARHAN nesli(Ustarhan oğulları) İbrahim Ustarhan oğlu(1861) ve
iki kızı.
5-ABAKAR nesli(Abakar oğulları):Alibek Abakar oğlu(1851) ve oğlu Aba-
karulla ve üç kızı.
KADAR BEKLERİ:
Targu Şavhal neslinin Kadar Çanka-Bekleri ile bağlantıları vardı.
Eski dökumanlardan birinde Kadarda bir çok Cengiz Hanın soyuna dayanan Tatar-Moğol sülalelerinin yönetici kadrolarını oluşturan Çanka-
lar var idi.1899 da yazılan dökumanlardaki bilgilere göre danışman olarak gönderilen Umalat Şavhalın oğlu Amir Han bu Köylerde Bekler'e
ait yasaları uygulamıştır.Amir Han XVIII.y.yıl başlarında Adil-Gerey Şavhal
Tarkovski zamanında yaşamıştır.
Amir-Hanın beş oğlu vardı:Bammat,Temir-Bulat,Hasbulat,Alibek ve Eldar
Bammatın Mutuk isimli oğlu,Mutuk'unda Amirhan isimli oğlu vardı.
Amirhanın Dada,Dadanın da Amirhan ismide bir çocuğu vardı.
Hasbulat ın Umalat isimli oğlu, Umalat ında Kazi-Han,Kazi Hanında
Musaus ismli bir oğlu,Musaus unda Usumi isimli oğlu oldu.Bütün bu
Kadar Çankaları üç erkek kardeşin nesilleriydiler.Bunlar,Amirhan ın
oğulları,Temir-Bulat,Alibek ve Eldardır.Kadar köyündeki Çanka ve Bekler-
in tümü Amırhan gelmektedirler ve toplam 21 erkektiler.
1886 daki dökumanlara göre Kadardaki Bekler:Usumi Musaus oğlu,
ve onun çocukları,Umalat Usumi oğlu,Sadık-Bek Usumi oğlu ve yeğeni
Usumi Danıyal-Bek Hanakay oğlu.Usumi Musaus oğlunun(1899) anne-
si Gazaniş bölgesi-Betavul dan Çanka Biyarslanın kızkardeşiydi.
UMALAT-ŞAVHAL(1719)
AMİR-HAN(UMALAT OĞLU)
Bammat Temir-Bulat Hasbulat Alibek Eldar
Amirhanoğlu Amirhanoğlu Amirhanoğlu Amirhanoğlu Amirhanoğlu.
Mutuk Kiçi-Han
Temirbulatoğlu Umalat Salim-Han
Eldaroğlu
Amir-Han Kazi-Han Hasbulat
Dada Musaus
Amir-Han Usumi(1866) Hanakay
Musausoğlu Musausoğlu
Umalat Sadık-Bek Danıyal-Bek
Usumioğlu Usumioğlu Hanakayoğlu
(1886) (1886)
KADAR ÇANKALARI:
Temirbulat Biybulatoğlu
Mirza Nutsaloğlu
Mogamed Atamoğlu
Zaynuddin Sulatan Muradoğlu
Mamayhan Biybulatoğlu
Halim-Bek Ataoğlu
Mehti Akayoğlu
Mamayhan Halimbekoğlu
Şanavaz Rasuloğlu
İrazi Zaynaloğlu
Zalbek Biybulatoğlu
Sepi Nutsaloğlu
Kazihan Şaabazoğlu
Zalau Kasunbekoğlu
Agalar Biybulatoğlu
BAMMATULİ BEKLERİ:
Bammatuli Bekliğinin kurucusu Çopan Şavhalın oğlu Andiy Şavhaldan
olan Biy-Bammattır.XVII.y.yılda 1621 de Andi Şavhalın ölümünden sonra
onun oğlu Bammat taraından köylü aileler birleştirilerek kurulmuştur ve
daha sonraki yıllarda buraya Bammatullu denmiştir.Bu bölge ,Küçük
Gazaniş,Musellim Avul, Buglen,Halim-Bek avul,Kafir -Gumuk ve Temir-
Han-Şura yı içine almaktaydı.Prens Bammat 1637 yılında Rus hakimi-
yetine girdi.
Bammatın oğlu olan Alböru(Albir-Murza)1637 Çar Mihail Fedoroviç
için emanet verildi ,Terki ve Alhastaki saraylarda yetiştirildi daha sonra
Çar ordusunda subay olarak kaldı.Onun oğlu Umalat Kafir-Kumuk böl-
gesinde Kaytakta 1646 yılında Surhay Şavhal III. av partilerine katılırdı.
1651 de Surhay Şavhal ile Sunjenski Şehrinde katıldığı bir av partisinde
öldürüldü.
1676 yılında ünlü Kafir-Kumuk amiri Asan-Bek-Murza Yaraşa isimli
elçisini Astrahan üzerinden Moskavaya göndermesiyle daha fazla ün salıyor.Asan Han kendiside 7 Soylu-Özden ile beraber 1677-1678 yılları
arasında Astrahanda bulunuyordu.Daha sonrada yanındakilerle beraber Çigirin yakınlarında meydana gelen Osmanlı-Rus savaşında Rusların yanında yer alıyordu.1732 de Kafir-Kumuk köyündeki idari amir
Bakan Aksanov (Alhasov) idi.
XVIII.y.yılda 50 yılın sonunda Adil Gerey Tarkovskinin kızı Ullu-Misey ile evli olan Bammatuli Bek-Gerey yönetimde görünüyor.Bammat isimli bir oğlu(Tişsiz Bammat) oluyor.Bammat bölgesi ve Kazi-Kumukta gelecek-
teki bütün Amirlerin isimlerinin Mogamed Soy isimlerinin ise Bammatuli
olduğu görülüyor.
1763 başlarında Sulak bölgesi amirinin ,Avar Hanlığının ve kaytak
Usumisinin hatta Rus güçlerinin yardımıyla Buynak Amiri Mehti Şavhal'ı
devirerek yönetimi ele alan Bammatulı Amiri Tişsiz Bammat 12-Mart-1763 te yukarı bölgeleri Gubdenliler ,Garabudaklılar ve Erpeli yaşlıları önünde sadakat yemini etti. Bammat uzun süre iktidarda kalamadı.
1764 de Mayısın sonun da Bir grup Mehti taraftarı ve oğlu Murtazali tarafında devrilerek görevden uzaklaştırıldı.Ancak Şavhalla barışarak orada kaldı.Onun oğlu Hasbulat'a Önceki yönetimin varisliği nasip oldu.
Tişsiz Bammat Usumi Emir Hamza ile beraber Fath-Ali Hana karşı yaptığı bir sefer sırasında Azerbaycandaki Hudat yakınlarında öldürüldü.
Tişsiz Bammatın Hasbulat isimli oğlu, Kazi-Kumuk Hanı Mogamed Han ile evlenen bir kızı vardı.Haspulat diğer Şamhalların elde ettiği avantajları yakalayabildi Kazanişte 1000 aile ayrıca Manas-aul,Alibek-aul
Gerey-aul'u yönetimi altında tutarak 2000 kişilik savaşçı gücünü oluşturdu.Hasbulat'ın Gerey-Bek,Bammat,İrazi(1831 de Burnoy yakınlarındaki bir çatışmada öldürüldü) isimli üç çocuğu vardı.
Gerey -Bek Bammatulinin son Hanı idi.XIX y.yılda 7 köy:Büyük-küçük Gazaniş,Buglen,Muselem-Aul,Halimbek-Aul,Kafir-Kumuk,Temir Han Şura onu emrinde idi.1818 de Gerey-Bek Mehtuli Hanı Hasan Hana katıldı ve Antişavhal ayaklanmayı kabul ederek Ermelovu düşman ilan ederek dağlara kaçtı ama kısa süre sonra yakalandı kardeşi ise Türkiyeye kaçtı.Ermelov ise Targu Şavhalı Mehtinin yanında yeraldı.
Gerey-Bek'in çocukları:Çanka Aleskender ve Amat idi.Amatın oğlu
Murza-Gerey ise Mehti Şavhalın damadı idi.Bammatuli Hanlığı varlığını
Mehti Şavhal ın Targu Hanedanlığı içinde devam ettirdi.
SULAK KUMUKLARININ PRENS SÜLALELERİ:
Sulak bölgesinin yönetici soyu Çopan Şavhal Tarkovskinin Çerkes
Özdenlerinden olan Anzavurun ailesinden Uzun Çerkesin Kızı ile Evliliğinden olan Sultan Mut ile başlar.Sultan Mut Prens Kanından değildi. Çanka sayılırdı.Prenslerden doğan diğer kardeşleriyle aynı hakka sahip değildi.Bu durumda Sultan-Mut basit bir Çanka değildi.
Babası tarafından her iki konumda yani Çanka-Bek olan ve kendisine
Şamhallık uygun görülen bir kişiydi.
Bir kişinin Kumuk Feodal-Aristokrat yapısı içinde yönetici olabilmesi
için baba tarafından Şamhal Soyundan Annesinin ise Kraliçe olması
gerekirdi. Temiz olarak Biy kanı taşıması birinci planda yer alırdı.Örneğin
Sultan-Mutun oğulları Aydemir ve Kaznalp'in Targu yönetimi için hak talebinde bulunmaları doğaldır.Saltanatının ilk yıllarında Çiryurtta yaşayan Sultan-Mut Çopalav Kendi annesinden doğan kardeşleri dahil
bütün diğer kardeşlerinden ayrı yaşamak zorunda kaldı.Kendi annesin-
den doğan kardeşleri Mutsal ve Ahmet idi.
Kumuk Alimlerinden Şeyh-Ali'ye göre ise Sultan-Mut Kuzey Kafkasya-
daki Akrabası olan Anzavurun Yardımıyla Kardeşlerine karşı üstünlük kurarak Kabartay Feodal yapısını da yanında hissederek Topraklarını
Sulak-Terek nehirleri arasında Çeçenya'nın Güney Kıyılarından başlaya-
rak Salavatov Bölgesini Kerhi dağına kadar ve Gunbet sınırınları boyun-
ca genişletti ve orada kendi üstünlüğünü kurdu.Sultan-Mut kendi savaş
güçlerini oluşturdu.1594 te Kumuk Topraklarını koloni haline getirmek
için gelen Rus güçlerine karşı amansız bir mücadele verdi.Diğer kardeş
lerinin de yardımıyla oluşturulan Kabartay ,Kumuk ve Diğer Dağıstanlı
kavimlerden ordu oluşturarak güçlerini Targu Yakınlaraına yerleştirdi.
Rus savaşçılarını geri püskürterek büyük şöhret kazandı.1604-1605
yıllarında Rus savaşçılar Tekrar Kumuk topraklarına saldırıda bulunarak geri püskürtüldüler.1604 ten sonra Sultan-Mut Andrey köyüne göç etti.
Sultan-Mut Kazi-Kumuklu Alibek'in kızıyla evliydi sadece iki çocu-
ğu oldu, Aydemir ve Kazanalp.Diğer ünlü bir tarihçiye göre ise Kazi-
Kumuklu Alibek'e emanet olarak verilen bir de Surhay ismli bir oğlu vardı
ama akibetinin ne olduğu belirlenemedi.Bütün Kumuk Emirleri,Prensleri
onun iki oğlu olan Aydemir ve Kazanalp'in soyudurlar.Bütün Sulak bölge-
si Prens Aileleri hepsi Sultan-Mut soyudur.Ama bunlara Buragan Hanları
dahil değildir.Bu bölgede 11 prens ailesi vardı.Bunlardan 10 aile Sulak bölgesinde XVI y.yılın sonlarındaki yönetim birimlerini oluşturuyorlardı.
Andreyli Sultan-Mut prensliği (Çir-yurt,Gelbak,Endrey,Çumlu) geniş bir alanı elinde tutuyor ve bunlar:Aydemirovlar,Alibekovlar,Arslanbekovlar,
Kazanalipovlar,Kaplanovlar,Murtazali-Hacıevler,Temirovlar,Usumiler,Hamzaevler(Alişevler)ve Eldarovlar gibi
Endirey ,Yaksay ve Köstek bölgelerinde yönetici ailelerdi.
Sultan-Mut'un soy seceresi 1860 yılındaki dçkumanlarda daha da belir-
li bir hal aldı.
Endrey bölgesinde dört ünlü Prens ailesi yönetimi ellerinde tutuyorlardı bunlar,Aydemirovlar,Temirovlar,Kazanalipovlar ve Murtaza-
ali-Hacievler idi.
En tanınmış Endreyli Aileler: Aciev Ailesi, General Asev Aciev uzun süre Çar ordusunda Çarın maiyetinde görev aldı. Çocukları:Albay Abu-
Salam Aciev Kahirede Al-Azhar İslam Üniversitesinde yetişti geleneksel bir biçimde oda Çarın Maiyetindeki Büyük orduda görev aldı.Onu kardeşi Abdulvahap Acievde Bu Orduda görev aldı.Arkadaşı olan Maliye Bakanının torunu Henriha Heyne ile evlendi.Peterburg Teknoloji Enstitüsünü bitirdi.Kuzey Kafkas Demokratik Cumhuriyeti Petrol Bakanı
olarak görev aldı.Salah Aciev torunu ünlü coğrafya ve tarih bilgini Türkolog-Kıpçak araştırmacısı ve sovyetlerin bir çok cumhuriyetinde görev almış bir kişi olan Murad Aciev dir.
Temirovlar:Prens Kazi-Temirov Kazi-Yurt köyü ve Sulak bölgesinde amir
idi. Endreyli Prens Şefi Temirov ise Albay Rütbesiyle Ekaterina II. nin ordusunda Altın madalyalı bir asker olarak görev yaptı1796 da İran seferine katıldı.Kardeşleri Kara-Murza ve Kazi Temirov XVIII.y.yılın ortalarında Temir-Aul da yaşadılar.
Kazanalpovlar:Sulak bölgesi yöneticisi olan Ali-Sultan Kazanalpov(İrazi-
Hanov)Kizilyurt yakınlarındaki Ali-Sultan-Yangi-Yurt köyünde yaşadı.
1858 yılında Ünlü Fransız yazarı Aleksandır Dumayı misafir etti. Aleksa-
dr Duma Kafkasyada Yolculuk adlı eserinde Ali-Sultan dan bahsetmek-
tedir.Yaksay bölgesi feodal yapısı Sultan-Mutun torunu yani Aydemir'in oğlu Alibek ile başlar.Endreyden Yaksaya kadar bu bölgede yönetimi elinde tutan Ali Bek inde Beş torunu vardı.Bunlar,Alibek,Usumi,Arslan-
Bek,Eldar ve Kaplan idiler.Bu durumda yaksaylı Presler beş gruptular.
Tarihteki en tanınmış Yaksaylı ailelerden biride Usumi ailesiydi.
Usumiler:Bunların arasındaki en eğitimli ve tanınmış olanı General Ermelovun Kuzey Kafkasyadaki Başdanışmanı Kumuk Temsilcisi Tüm-
General 1846 da ölen Musa Hasaeviç Usumievdir.Onun Çocukları:
Tümgeneral Hasaybek Musaeviç Usumiev(1807-1867)kendisi Fransada
Saincirske kolejinde okudu.Kendi zamanının entellektüelleriyle tanıştı ve
onlarla iyi dostluklar kurdu(Fatali Ahundov,Aleksandr Duma ,Yırçı Kazak)
Karabağ Hanedanını kızı Şaire Hurşid Banu Natevan ile evliydi.Onların
oğlu olan Mehti kulu Han Usumi Albay rütbesiyle Kafkasların büyük ordusunun yönetimini elinde tutan Prens Mihail Nikolaeviç in Danışma-
nıydı.1877-1878 Osmanlı-Rus savaşına katıldı ve aynı zamanda şairdi.
Vefa isinli bir şiir kitabı bulunmaktadır.
Kaplanovlar :Albay Murtazali Kaplanov (1804) .1796 da katıldığı İran seferinde gösterdiği üstün başarıları sonucu kendisi altın madalya ile ödüllendirildi.Tümgeneral Abumüslim Kaplanov (ölümü-1874) 1869 yılına kadar Çar ordusunda önemli rutbeler elde etti.Onun oğlu Yüzbaşı
Ahmat Sultan Kaplanov(1859-1920)XIX .y.yılın sonlarında Osmanlı Türkiyesine göç etti.Sultan Abdulhamit II.ordusunda görev aldı.Kahirede
Genç Türkler örgütünü kurdu ve onun liderliğinde bulundu.XX.y.yılda
İstanbul Üniversitesinde Osmanlı Tarihi Osmanlı-Rus ilişkileri üzerine dersler veren bir profesor olarak çalıştı.General İrbayhan Kaplanov:Yad-
ellerde öldü,Raşit Han Kaplanov:(1883-1937).XX y.yılda önemli bir politika ve devlet adamıydı.Paristeki Şarbon üniversitesinde eğitim gördü
islamcı liberal demokrat görüşe sahipti.1917 deki Kuzey Kafkas Dağlıları
Birliği Başkan yardımcısıydı aynı zamanda 1918 de kurulan Kuzey Kafkas Demokratik Cumhuriyetinin İç İşleri Bakanı olarak görev aldı.
1919 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Maliye Bakanı olarak görev yaptı ay-
rıca bu ülkenin Anayasasının hazırlanmasında büyük rol oynadı.Baku
Üniversitesinde çalıştı.Oğlu Murad Kaplanov(1915-1980)Sovyet döneminde iki üniversite bitirerek Teknik Bilim Adamı olarak çalıştı ve Kendi alanında profesor unvanını kazandı.Onun oğlu Raşit Kaplanov
(1949-2007)tarih bilimleri konusunda profesör idi.Kamil Daniyaloviç Sul-
tanov (1911) ünlü şair ,tercüman ve eleştirmen idi.Oğlu Kazbek Sultanov
(1946) Moskovada ünlü bir edebiyatçı ve eleştirmen Uluslararası Çerkes
Üniversitesinde Kafkas Bilimleri Üyesi,Rusya parlementosu Dumada Uzman ve Dil Bilimcisi doktoru olarak çalışmaktadır.
Hamzaevler-Alişevler:Aydemir ,1722 de Petro I.karşı yaptığı seferde ortaya çıkıyor.Daha önce 1720 de Terki ve Grebni bölgelerindeki Rus güçlerine karşı duran konuşmalarıyla ortaya çıkmıştı.Aliş Hamzaev:
1743 te Kumuk yöneticileri ve kumuk halkı arasında en itibarlı kişiydi.
Köstek ve Köstek Prensliğinin Kurucusudur.1773 te Endireyden Kösteğe kadar olan bölgede Köstek savaşçısı olarak adlandırıldı.1759 da Başkan
ve Kumuk savaşçısı ünvanını aldı.1743-1759 yılları arasında Sant-Peterburda Kafkasyalılar hakkında (din,gelenek,hayat tarzları,eğitimleri,
savaşçı ruhları, misafirperverlikleri)yazan bir yazar olarak biliniyor.
Binbaşı Murtazali Alişev(1804)altın madalyalı binbaşıydı.Yarbay Hamza
Alişev,Anapa hücüm üyesiydi.Etnograf Hasav Hamzaev tarih üzerine yazılar yazan Kafkas isimli gazetede kumukların temsilciliğini yapan(1865-1867) ve Terek Bordrosu (1891) isimli gazetede makaleleri olan
bir yazardı.1846 yılında kurulan Hasavyurt bölgesinde daha sonraları oluşturulan Şehrede onun ismi verilerek Hasavyurt dendi.Hamzaev-
lerden biri 1920 yılında Kırım Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde Kültür
Bakanı olarak çalıştı.Görüldüğü üzere halihazırda geçmişte var olan prens isimleri bugünde Dağıstanda köy ismleri olarak kullanılmaktadır çünkü bu köyler onlar tarafından kurulmuştur.Kaziyurt,Temiraul,Hama-
matyurt,Babayurt,Botayurt,Hamzayurt,Sultanyangıyurt,Karlanyurt gibi.
