ŞAMHAL KİMDİR?
Dağıstanlı Kumukların tarihteki siyasi yapılanmalarında yöneticilik yapmış Feodal-Aristokrat ailelerdir.
Bunların büyük kısmı 1917 bolşevik ihtilalinden sonra Şam ve Türkiye ye göç etmişlerdir. bunlardan Terek bölgesinde Gazaniş civarında derebeyliği kurmuş olan Ender veEnver beylerin Türkiyede almış oldukları soy isim Şamhal olmuştur. Şamhal ailesinin akrabaları olan eski Biga Belediye Başkanlarından Raşit Usumi ve eşi Biyke Hanım döneminde Doğancı Köyü ile bağlantıları olan Şamhal Ailesinin fertlerinin bu gün tTürkiyede hangi şehirlerde yaşadıkları kesin olarak bilinmemektedir.Yine ihtilal sonra Doğancı KÖyüne yerleşen Kuzey Kafkasyanın Genel Kurmay başkanı ve Dağıstan Kralı Usumi Aristokrat ailesindan gelen Kazanalipov Aseldarhan Usuminin Şamhal Ailesiyle yakın akrabalığı vardır.
 TARGU ŞAVHALLANI GERBİ(SİMBOLU)
Targu Şavhallanı yani Russiya tarihinne Tarkovskiler degen Rus Çarlaga baylı Biy Taypalanı yani Gumuk Hukumdarlanı Biytohum Belgisidir. Targu Şavhallar tohumunu simbolu Çar Nikolaynı emiri bulan 1853 te avustosnu 20 sinne tastik etilgen.Tarihte belgili bolganı yimik 1849 yılda ocak aynı 2.sinne 1. Nikolaynı emiri bulan onu gulluğunnaki general Şamhal Tarkovski Abu -Musallim Han Russiyanı ölçevinne gabul etilgen Biy daracasına goterile.Şo bildirüvde aytılgan Şavhal Abu-Musellim Hanga enniden song Biy Tarkovski değen at tagılacak va onu bu daracası Biytohumlugu nasludan nasluga tuvradan tuvra Biy avlatleni ullusuna berilecek. 1856. yılnı temmuz aynı 29. na yangı belgilengen Rus Biyine yani Şavhal Abu-Musellim Hanga şo hakda Nikolay paçanı takdir belgesi tapşurulgan.
Bu simbolda , onu ördegi maydanınna suratlangan altun yılduzlu geçeği kök , onu tubunnegi maydannı tutagan eki başlı gumuş tav va açıkgök tüslü ne denniz nede şamhallarıbıznı va butun halkıbıznı asırlarunnan asurlaga nasullarınnan nasullaga süyümlü makan - maskan bolup tuvgan Gumuk Tüz(KUMUK OVASI) .Ari yaktan Rus Paçalanı Haçlı-altun-almas taçıdır buda Şavhallanı olar bulan birçeliğini va Ayavlu Gumuk Halknı Russiyanı bir bütünlükte va
tandaşlığını gabul etkenliğini simbolu eken.
ÇOPAN ŞAVHAL TARKOVSKİ
1569-1589
Onun zamanında Targu Şamhallığı yükselişini ve güçlülüğünü Kaytak sınırından itibaren bütün bölgeyi ele geçirerek tamamladı.Kürinski bölgesini ,Avar,Çerkes ve Terek nehri bölgesini Hazar denizine kadar topraklarına kattı.1569-1589 yılları arasında Targudaki Kumuk Hanlığını yönetti,iç ve dış politikalardaki aktif yönetim ve idare anlayışıyla 20 yıl boyunca bütün kafkasyayı etkisi altına aldı.Çopan Şavhal bütün kafkasyada itibar sahibi oldu,bütün kafkasyanın saygısını kazandı.Günümüzde dahi onun adını hala şarkı sözlerinde duymak mümkündür.Terek ve Küri arasında topraklarına katmış olduğu bölgelerde ilk kanunlarını kendisi okudu.Onun zamanında Kumukiya İran Sefevi Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu ile ilşkilerini en yüksek düzeye ulaştırdı ve Kafkasyada Ruslara karşı tek güç haline geldi.1578 de Osmanlı nufuzu altına girdi. Çopan Şavhal hiç şüphesiz bütün Targu Şavhallarının atası sayılr.1483 yıldaki Kuranı Kerimin son cildinde xv-xvı yy yazilmış olan Vakf Muhammet-Şavhal-i Çopan yazısı bulunmaktadır bu Kuran Bunyaks şehrinin camisinde korunmaktadır.
SURHAY ŞAVHAL TARKOVSKİY-1589-1608
Onun dönemi Rusların aktif olarak doğu Kafkasyada yayılmacı dönemine rastlar.O Rusların Targuya karşı 1589,1594,1604 teki yaptıkları seferleri püskürttü.Yetenekli bir albay oluşunu 1594 yılında Turkali civarında ruslar Karşısında kazandığı ezici bir zaferle kanıtladı.3 binden fazla Rus askeri Surhay Şavhalın kahraman kılıçları sayesinde gerilemek zorunda kaldı.Sonbaharda yine topraklarını istila etmek isteyen düşmanları Butrilina ve Pleşçeve karşı savundu .Şavhal düşmanlarını Targu bölgesinde sıkıştırdı ve onları dağlardaki sığınaklarında buldu ve kendiside yaralanarak orada öldü.Topraklarını savaşta kurtararak oğlu Gerey a devam etmesi için emanet etti.
ELDAR ŞAVHAL TARKOVSKİY-1623-1635
Surhay Şavhalın oğludur.1622 de Rus hakimiyetini kabul etti.Çerkes beyleri ile akrabalığı vardır.
AYDEMİR ŞAVHAL TARKOVSKİY-1635-1641
Endrey Şamhalı Sultan Mutun oğludur.Kabarday bölgesine yaptığı bir sefer esnasında öldü.
SURHAY ŞAVHAL TARKOVSKİY-1641-1668
Prens Gerey Bek in oğludur .Onun döneminde çağdaşlık öğreniliyor ve Kumukiya bağımsız dış politikalara geçiyor.
BUDAY ŞAVHAL TARKOVSKİY-1682-1688
MUTAZALİ ŞAVHAL TARKOVSKİY-1688-1700
ADİL-GEREY ŞAVHAL TARKOVSKİ-1700-1725
Yaksaylı Sultan Mahmudun kızı ile evli idi.1719 da Rus hakimiyetini kabul etti.1722 de İran üzerine yapılan seferde gösterdiği üstünlük ve başarı sayesinde 1.nci Petro kendisini Dağıstan bölgesi yöneticisi olarak tayin etti.Sonraları Ruslarla beraber olma düşüncesini değiştirdi
1725 lere doğru rusların doğu Kafkasyadaki politikalarından memnun kalmadı üç bin kişilik topcu muhafızlarını sulak bölgesinde Rus güçlerine karşı organize etti fakat başarısız oldu.
Çar yönetimi ona ve onun emrinde olanlara sert bir uyarı yaptı.1726 da mayıs ortalarında Targu üzerine yeni bir sefer ilan etti .Sefer arifesinde Adil-Gerey Endirey yöneticisi Aydemir,Yaksay yöneticisi Sultan Mahmut,
Kabartay Prensi Elmurza Çerkessli, Kaytuk Arslan Bek ve onların idaresi altında ki yönetim birimleriyle Kum-Torkalideki Rus kampında anlaşma yaptı ve bölgeyi korumak için kutsal birlik ittifakını ortaya koydu.
Peterburgda ciddi kaygılar oluşmaya başladı , çoktandır Dağıstan bolgesindeki gelişmeler kaygıyla izleniyordu.1726 da yapılan gizli oturumlarda Adil-Gereyin durdurulmasına karar verildi.Şavhaldan bir fayda gelmiyeceği kanaatına varıldı ve problemin askeri güç kullanılarak
ortadan kaldırılması gerektiği ağır bastı.Şavhalın ortadan kaldırılması için aşırı derecede askar toplama ve o bölgeye yığınak yapma konusunda 1.nci Katerinanında görüşü alınarak senatoya sunuldu.Adil -Gerey Arhangelsk bölgesindeki yönetim birimleri içindeki Kole şehrine atandı .Böylece Dağıstan yönetimi Rusların elinegeçmiş oldu.
Kumuk yönetimi Targu Şamhallığı 1734 te Nadir Şahın onayıyla yeniden kendisini toplayabildi.
HASBOLAT ŞAVHAL TARKOVSKİY-1734-1765
18.y.yılın ilk yarısında Dağıstanda en tanınmış yöneticilerden biriydi.
Yaksaylı Sultan Mahmudun kızı prensesten doğan ve Adil-Gerey Şavhalın oğludur.Nadir Şahın himayesindeydi.Şamhallık meziyetini yeniden yükselterek Dağıstan valisi oldu.
Kendisini yumşak huylu bir politikacı ve kumandan olarak gösterdi.
MURTAZALİ ŞAVHAL TARKOVSKİY-1765-1777
1776 yılında rus himayesine girdi , onunla ve onun zamanında kaynaklardanda görüldüğü üzere Ruslara kesintisiz ve değişmez bir sadakatle bağlanıldı hatta ruslara karşı olan dağıstanlılar,düşmanca davranışlarda bulunanlar teslim edildi .
BAMMAT ŞAVHAL TARKOVSKİY-1777-1794
1793 yılında nisanın 19 da İmparatoriçe II. Katerinanın eksiksiz olarak verdiği talimatlar gereği Bammat Şavhal ve onun soyundan gelen yerine geçecek olan evlatları dahil Şamhallık üstünlüklerini gösteren simgeler kullandıkları şapkalarına takılacak ve devletin gizli danışmanları olarak mevkilerini sürdürecekler.Bundan başka her yıl Şamhallığı koruma ve Rusyanın hizmetinde hazır olduklarını gösteren askeri konumlarını ortaya koyacaklar.Bammat Şavhal halefi ve tahtı uzlaşıcı kardeşi Murtazaalinin politikalarını kendi politikasıymış gibi kabul etti.Her yerde arkadaşlarını ve Dağıstan tahtının varislerini ayrıca prensleri arayarak buldu ve dostluk birliğini sağladı kendi prensliğini ve Şamhallığını tehlikesiz ve sakin bir duruma getirdi.Kendi kardeşi Mugdis- Aliyide kendisiyle eşit şartlarda gördüve onu Dağıstan Kahinini olarak adlandırdı.Çevresindekiler onun düşüncelerini benimsediler ve takip ettiler Kafkas halklarının büyük çoğunluğu onun öğütlerine itaat ettiler.
MEHTİ ŞAVHAL TARKOVSKİY-1794-1830
Kumukiyayı Rus çarının asası altında , onun emirlerine uyarak kendi iç politikasını geliştirdi.İmparator Pavlo kendisini devletin gizli danışmanı olarak atadı.Kendisine özgü hizmetleri ve yönetim anlayışı olduğu için idam cezası dahil bütün ceza verme yetkisini ona verdi.Tümgenarallik rutbesiyle Derbent Hanedanlığını yönetiminde onu yetkin kıldı.O 35 yıl boyunca Rusya imparatorluğu içinde ,rus politikalarını koruyarak ve onları uygulayarak kumukların imparatorluk içindeki etnik yapısının ve kültürlerinin bağımsız olması gerektiğini savundu.
SÜLEYMAN PAŞA ŞAVHAL TARKOVSKİY-1830-1836
Mehti Şavhal Tarkovskinin ilk eşi olan Derbent Hanını kızı Ferici-Hanımın
Targuda doğan oğludur.Babası Mehti Şamhalın ölümünden sonra onun yerine geçti.Çar I.ci Nikola tarafından Bunyaks bölgesi yöneticisi ve Dağıstan valisi olarak atandı.Haketmiş olduğu Şamhallık meziyetlerini kutlarken kendisinden öncekiler gibi oda üniformasında Şamhallığın simgelerini taşımaya başladı.Devletin en üst danışmanı olarak görevlendirildive General Ermelovun yanında Kafkas yöneticisi olarak yer aldı.Kumuk bölgesi Naibi Prens Tümgeneral Musa Hasaevin kızı Totu-Bike ile evliydi.
ABU-MUSLİM ŞAVHAL TARKOVSKİY- 1836-1860
Genarel yaver ve suvari.Çar 1.nci Nikolanın egemenliğini Targu Şamhallığı içinde temelleştiren Bunyaks ve Dağıstan bölgesi Valisidir.
26 haziran 1836-1837 de Tümgenerallik rutbesiyle şereflendirilerek kendi neslinden gelenlerin Şamhallık içindeki derecelerini sağlamlaştırma ve yüceltme yetkisini eline almıştır.1856 da Çar Aleksandr döneminde krallık tacını giymiştir.
Polonyalı yazar Mateuş Gralevski onun hakkında sırtını Moskavaya dayayarak ve bütün hanlıkları baş eğdiren ama diğer yandan Rus hakimiyetinden nefret ederek ana vatanının bağımsızlığı için Osmanlıdan yardım hayal eden bir kişi olarak bahsetmektedir.
ŞAMSUTDİN-HAN ŞAVHAL TARKOVSKİY-1860-1867
Yönetici Targu Şamhallarının soyundan ,Prens ve büyük imparatorluğun maiyetinde yer alan Tümgenerallik rutbesiyle 3.ekim.1863 te Çar tarafından yönetimi sağlamlaştırılan ve üniformasında Şamhallık rütbesini taşıması uygun görülen bir yöneticiydi.Mehtuli Hanı Ahmat Hanın kızı Ummu-Küsum Bike ile evliydi ve Mehti -Han isimli bir çocuk babasıydı.Başkomutan General-Yaver Muraveanın ricasıyla babası Abu-Muslum Hanın yerini aldı.Muhalif dağlı hareketlerine karşı Kazak ordularıyla işbirliği yaparak Çar tarafından bir çok madalyayla ödüllendirildi.1.ağustos.1867 de Şamsutdin Han Tarkovskiy Şamhal yöneticilik haklarından mahrum bırakılarak Şamhallıktan geri çekildi.
Yaklaşık dört buçuk asırdır devam eden Kumuk Şamhallığı ve Kafkasyadaki son Müsluman Hanedanlık çökertilerek tasfiye edildi ve Dağıstan bölgesine katılarak Rus imparatorluğunun kesin olarak bir parçası haline getirildi.Şamsutdin Han soyundan gelenlere ise Targu Şamhalları mirasçıları denilmesi lutfunda bulunuldu.
BURADAKİ BİLGİLERİN TÜMÜ KUMUKİA İNTERNET SİTESİNDEN RUSÇADAN TÜRKÇEYE ÇEVRİLMİŞTİR. BU KONUYLA YAKINDAN İLGİLENEN VE TARGU ŞAMHALLARI HAKKINDA ÇEŞİTLİ KİTAPLARI VE ARAŞTIRMALARI BULUNAN YOLDAŞ GAZETESİ BAŞ YAZARI
ALİEV KAMİL BEYE ŞÜKRANLARIMI SUNUYORUM.
ABU MÜSLİM ŞAMHAL TARKOVSKİNİN TORUNLARINDAN PRENS ELDAR TARKOVSKİY
İhtilal sonrası Türkiyeye yerleşen Eldar Bey Ender Şamhal ismini almıştır.
 SULTAN -MUT
XVI y.yılda belkide daha önceleri buralarda Tarkovsklilerden bir Şamhal yaşardı.İki kez evlenmişti .İlk eşinden bir kaç erkek çocuğu olmuştu.İkinci eşi ise Anzavur soyundan gelen Kabartay bir Prensesti.Ondanda bir oğlu oldu adına Sultan-Mut dendi.
O çok neşeli,akıllı,dürüst,sevgi dolu bir çocuktu.Herkes onun gelecekte iyi bir yönetici olacağından emindi. Diğer kardeşleri onu kıskandılar ve onu hiç sevmediler.Kendi aralarında toplanarak onu öldürmeye karar verdiler.Çünkü onun gelecekteki yönetimini kabul etmiyorlardı.Büyük bir av şöleni düzenleyip av esnasında onu öldüreceklerdi .Fakat onlardan biri Sultan-Mutu uyardı .Kardeşlerinin onun hakkındaki kötü düşüncelerini açıkladı.Ozaman Sultan -Mut kaçmaya karar verdi.Bir gün evi terketti ve dağlara sığındı orada koyun çobanlığına başladı.Ona sadık kalan kardeşlerinden biri Sultan-Mutu öldürme tasarısı hakkında olup bitenleri anlatmak için halkın arasına karıştı ve Anzavurun yanına kadar ulaşabildi .Sultan -Muta annesi tarfından akraba olan bu kişiye uzun süredir Mutu aradıklarını ve onun göçebelerle yaşadığını bildirdi.Onu aramaya koyuldular ve çobanların yanında buldular.Bütün ayrıntılı bilgileri ondan öğrendiler ve onu Kabartaya getirdiler .Burada annesinin akrabalarının yanında Sultan-Mut soysuzlaşmaya ve erkek olmaya başladı onun güzel huyu değişmeye ve kabadayılığa dönüşmeye başladı
Memnuniyetsizlik başlayınca onu babasını topraklarına geri göndermeye karar verdiler .Oda daha gitmeden önce kardeşlerine kan dökülmesini istemediğini sadece haklarını istediğini bildirdi. Kardeşleride onun bu isteğine karşı bir yer belirleyerek silahsız ve muhafızları olmadan oraya gelmesini istediler ve orada mülk paylaşımı yapılacağını bildirdiler fakat Sultan-Mut bunun bir oyun olduğunu anladı ve muhafızlarını gizli yerlere yerleştirerek buluşma yerine gitti. Oraya vardığında Hizmetkar kılığındaki kişiler Mutun üstüne atlayınca oda kararlaştırılan işareti verdi ve derhal muhafızları kardeşlerinin ve hizmetkarların silahlarını alarak onları tehlikesiz hale getirdiler Mut çok asil bir insandı kardeşlerini öldürmedi.
Sulaktan Gunuşeke hatta aşağı grozniye kadar olan engin topraklarda feodal yapısını oluşturarak bütün kanunlarını ve haklarını uyguladı.İlk önce malikanesini Çiryurta oradan Andrey avula,Botayurta değiştirdi Genç kardeşlerini yetiştirdi .Haklı olarak kendi yönetim ve mülkiyet haklarını korudu ve babasıÇOPAN ŞAMHALA LAYIK BİR EVLAT OLARAK KENDİSİNDEN SONRA GELEN NESLİNE BU TOPRAKLARI EMANET ETTİ.
ŞAHVALİ TARKOVSKİ |
